2.4 Trends en toekomst

Belangrijke trends en ontwikkelingen hebben invloed op de wereld om ons heen en daarmee op de toekomst van het Rotterdamse haven- en industriecomplex. In de Strategy Update kijken we naar diverse trends, kansen en bedreigingen voor het Havenbedrijf Rotterdam en het effect op de Ondernemingsstrategie.

Economie en geopolitiek

Het algemene niveau van handelsbelemmeringen is nog steeds hoog door het grote aantal maatregelen dat de afgelopen jaren is genomen. Toekomstige ontwikkelingen zullen voornamelijk afhankelijk zijn van de situatie in Oekraïne en de geopolitieke spanningen tussen de Verenigde Staten, de Europese Unie en China. In dat laatste land heeft COVID-19 ook nog steeds veel invloed. We zien de gevolgen van de recente spanningen vooral aan grote tekorten van veel natuurlijke grondstoffen. De sterk gestegen energieprijzen in 2022 zijn hiervan het meest in het oog springende voorbeeld. Natuurlijk is er ook sprake van andere tekorten. Zo kampt de logistieke sector met een tekort aan chauffeurs en de bouwsector met een tekort aan materialen en sterk gestegen prijzen. 

Digitalisering en technologie

De mondiale ontwikkelingen in de maritieme logistiek ontwikkelen zich richting de platformeconomie. Ketenpartijen zoeken naar planningsdata voor scheepvaart en transport. Disrupties in de supplychain geven een versnelling in data delen met bijbehorende mogelijkheden. Voor de port call kan Just-In-Time (JIT) de nieuwe standaard worden. Hierbij gaat het ook om vragen van rederijen over bijvoorbeeld diepgang en weerscondities op het moment van aanloop. Deze data zijn te combineren met de wens van de divisie Havenmeester om standaardvragen te automatiseren. Grenzen aan gebruiks- en milieuruimte vragen ook om grotere toepasbaarheid van data. Bijvoorbeeld voor de nieuwe langetermijnscenario's met doorvertaling naar milieu en bereikbaarheid. 

Duurzaamheid en omgeving

Het aandeel van hernieuwbare energie in Nederland is klein, maar de snelle groei van energie die wordt opgewekt uit wind, zon, en biobrandstoffen verandert het beeld voor de toekomst. De transitie naar duurzame energie vraagt om grote investeringen van bedrijven. Door havenklanten te verbinden met duurzame energie-infrastructuur kan de energietransitie binnen de haven worden versneld en kan de haven een substantiële bijdrage leveren aan het 'Fit for 55 plan'. Elektrificatie wordt steeds belangrijker en het gebruik van waterstof kan in een stroomversnelling komen als energiedrager van de 21e eeuw. Dit heeft een grote ruimtelijke impact.

Samenleving

De recente pandemie heeft de ongelijkheid tussen, maar ook binnen landen vergroot. Lagere inkomensgroepen werden het hardst getroffen. De arbeidsmarkt is krapper dan ooit. Veel werkgevers hebben moeite om personeel te vinden of te behouden. Door de hoge inflatie neemt de roep om hogere lonen toe. Voor de arbeidsmarkt worden duurzame en flexibele inzetbaarheid, nieuwe vaardigheden, intersectorale samenwerking, talentontwikkeling en instroom van (inter)nationaal talent belangrijker. Binnen de samenleving is ook een toenemende trend richting duurzaam gedrag zichtbaar.

De optredende trends hebben invloed op de keuzes die wij maken. Met behulp van langetermijnscenario’s geven we richting aan strategische besluitvorming. We werkten vier uiteenlopende wereldbeelden uit, die resulteren in een onderscheidende prognose van de ontwikkeling van de goederenoverslag naar 2050. 

Scenario's geven richting

Met het ontwikkelen van langetermijnscenario's geeft het Havenbedrijf Rotterdam invulling aan de mogelijke wereldbeelden voor 2050. Centraal in deze analyses staat de vraag hoe veranderingen in geopolitiek, economie, maatschappij en technologie van invloed zijn op het haven- en industriecomplex en de omvang en samenstelling van goederenstromen door Noordwest-Europa. Gaat de wereld vol voor ambitieuze klimaatmaatregelen of stokt de energietransitie? Richten machtsblokken handelsbarrières op ter bescherming van de eigen industrie of mag vrijhandel floreren? Verkiezen consumenten kwaliteit boven prijs of juist het tegenovergestelde? Elk scenario voor 2050 geeft het haven- en industriecomplex een andere vingerafdruk dan nu. In samenwerking met Oxford Economics ontwikkelden we overslagprognoses voor de verschillende (nieuwe) goederenstromen door Rotterdam, op basis van de vier toekomstscenario’s voor 2050.

• Connected deep green: Mondiale samenwerking met versnelling op digitale transparantie in de logistieke ketens en inzet op wereldwijde doelstellingen tegen klimaatverandering, zou moeten resulteren in een wereldwijde CO₂-neutraliteit in 2050, hoge economische groei en een maximale temperatuurstijging van 1,5 graad deze eeuw.

• Regional well-being: Vanuit een gezamenlijk streven naar transitie ontstaat begin 2030 door het ontbreken van voldoende mondiaal vertrouwen, een kanteling naar een regionale focus op een schone en gezonde leefomgeving, privacy en welzijn. Dit resulteert in een verslechterend vestigingsklimaat voor de basisindustrie in Noordwest-Europa en een gematigde economische groei. Dit zou moeten resulteren in een wereldwijde CO₂-neutraliteit in 2070.

• Wake-up call: Na een decennium met een stabiele mondiale geopolitieke situatie en de focus op efficiëntie en financiële welvaart, ontstaan toenemende zorgen over de extreme negatieve effecten van klimaatverandering. Dit zorgt voor een wake-up call met een snelle en late transitie naar duurzame energie, een strategisch sterk EU-beleid en een gematigde economische groei. Dit zou moeten resulteren in een wereldwijde CO₂-neutraliteit in 2070.

• Protective markets: Een wereld met wantrouwen tussen machtsblokken, wereldwijd geopolitieke spanningen en suboptimale integratie in logistieke ketens. Er zijn concurrerende economische belangen in een gefragmenteerde wereld met focus op zelfvoorziening, financiële welvaart, veerkracht en verdediging. Geen wereldwijde CO₂-neutraliteit voor 2100 en lage economische groei. 

Welke impact elk scenario heeft op de overslag in de haven van Rotterdam, staat samenvattend geïllustreerd in onderstaande infographic:

Transitierisico's en -kansen

Transitierisico’s, als gevolg van de overgang naar een emissie-arme economie, kunnen de omstandigheden van de haven (license to operate) bepalen en kunnen een effect hebben op emissie-intensieve activiteiten in de haven. Maatregelen om globale temperatuurstijging tegen te gaan, verkleinen de kans op fysieke risico’s (u leest er meer over in het hoofdstuk Veiligheid), maar vergroten de transitierisico’s.

We identificeren het niet slagen van de energietransitie als toprisico. In lijn met EU-gestelde targets hanteert het Havenbedrijf Rotterdam twee termijnen: voor- en na 2030. In de paragraaf ‘Risicomanagement’ bespreken we de geïdentificeerde risico’s voor deze termijnen, net als hoe we de risico’s identificeren en prioriteren. Risico’s die samenhangen met de energietransitie brengen we ook in kaart als onderdeel van de reguliere bedrijfsvoering; te denken valt aan de veiligheidsrisico’s die gepaard gaan met waterstof.

Via de lobbymonitor monitoren we allerlei wet- en regelgeving. De uitkomsten hiervan delen we periodiek met de Algemene directie.

De overgang naar een nieuwe, duurzamere economie zorgt voor nieuwe grondstoffen, brandstoffen en energiedragers, inclusief nieuwe ladingstromen. We onderzoeken deze ontwikkelingen en werken internationaal samen om nieuwe ladingstromen naar Rotterdam te halen. Het Havenbedrijf Rotterdam wil de haven in lijn brengen met de doelstellingen van het Klimaatakkoord van Parijs. Dit doen wij door de energietransitie vorm te geven in onze rollen als projectontwikkelaar en investeerder, verbinder van partners en door het realiseren van benodigde ruimte. Voor onze eigen activiteiten ambiëren wij klimaatneutraliteit in 2030 (scope 1 en 2). In samenwerking met het ‘Science Based Targetting initiative’ (SBTi) ontwikkelden we in 2022 concrete CO₂-reductiedoelstellingen voor 2030 voor scope 1, 2 en 3 activiteiten. Initiatieven die de eigen emissies of van de bedrijven in de haven verminderen, bespreken we in de paragraaf ‘Versneller duurzaamheid in de haven’. Hiermee kan de haven zijn positie als energiehub van Noordwest-Europa bestendigen en blijvend relevant zijn voor Nederland.

Tenslotte is het onderwerp energietransitie onderdeel van ons Portfolio Management, waarmee wij de juiste projecten selecteren, snelheid maken en scherpe projectopdrachten formuleren. Binnen de portfolioboards besluiten we over de intake van nieuwe kansen, prioriteitstelling binnen het opportunity portfolio en het toewijzen van benodigde mensen en middelen. Portfolio-overstijgend bewaakt de Algemene directie dat we onze ondernemingsstrategie realiseren en toekomstbestendige keuzes maken. De projectboards en onze projectmanagement-aanpak borgen verder dat we de geselecteerde projecten volgens plan uitvoeren.

De jaarlijks gerapporteerde KPI voor energietransitie is ‘Reductie CO₂ in het haven- en industriecomplex', en is onderdeel van de Ondernemingsstrategie 2020-2024. We kijken naar Scope 1 emissies in het haven- en industriecomplex, inclusief Dordrecht en exclusief Moerdijk. Daarnaast monitort en rapporteert DCMR Milieudienst Rijnmond jaarlijks de luchtkwaliteit en de CO₂-uitstoot in de regio Rotterdam.

Om zicht te hebben op de emissiereductie van het Havenbedrijf Rotterdam monitoren en rapporteren we jaarlijks onze eigen CO₂-footprint, onder andere in dit verslag. De footprint is gebaseerd op de ISO 14064-standaard van Scope 1, 2 en 3 CO₂-emissies. We hanteren een interne CO₂-prijs van €100 per ton CO₂ voor investeringen in onze bedrijfsmiddelen. Deze prijs wordt door een brede set aan Nederlandse bedrijven gehanteerd en is in lijn met de externe CO₂-prijs die bedrijven betalen. De interne CO₂-prijs maakt inzichtelijk wat de financiële gevolgen van klimaatimpact zijn. De gehanteerde CO₂-prijs is onderdeel van het beoordelingskader bij grote investeringen. Ook wegen we de MKI-waarde (‘milieukostenindicator’) mee in aanbestedingen, te gebruiken voor ontwerp, project of product. De MKI berekent de impact op elf milieueffecten over de gehele levenscyclus, waaronder CO₂.