Pijler 2 - Een nieuw energiesysteem
In deze pijler staat het veranderen van energiesysteem centraal. In plaats van olie en gas te gebruiken voor verhitting, stapt de industrie over op elektriciteit en (groene) waterstof. Daarvoor is veel en betaalbare elektriciteit nodig uit bronnen als wind en zon. Het Havenbedrijf Rotterdam is aanjager van de noodzakelijke verandering.
Rotterdamse waterstofvisie snel in de praktijk gebracht
De waterstofvisie van het Havenbedrijf Rotterdam is gebaseerd op een reeks internationale studies. Uitgangspunt is import via Rotterdam van ongeveer 18 miljoen ton waterstof in 2050 en 2 miljoen ton lokale productie. Een groot deel van deze waterstof komt via zeeschepen in Rotterdam. Hier vindt verdere verwerking plaats, net als doorvoer naar andere landen. Het is van belang dat Rotterdam naast import ook over substantiële lokale productiefaciliteiten beschikt, vooral om leveringszekerheid te creëren.
Rotterdam wordt daarmee een internationaal knooppunt voor de productie, import, toepassing en doorvoer van waterstof richting andere landen in Noordwest-Europa. Dit leidt er toe dat Rotterdam ook in de toekomst een belangrijke energiehaven voor Noordwest-Europa blijft.
Om die reden ontwikkelen we samen met diverse partners het waterstofconversiepark op de Maasvlakte voor de productie van groene waterstof. Hier is plaats voor vier waterstoffabrieken met in totaal ca 1 GW elektrolysecapaciteit. Daarnaast creëren we ruimte voor nog meer waterstoffabrieken. Deze conversieparken zijn belangrijk voor de energietransitie van de haven en een mooi succes na de inspanningen van veel collega's binnen het Havenbedrijf Rotterdam.
Shell bouwt aan groene waterstoffabriek
Shell begon in 2022 met de voorbereidingen voor de bouw van Europa’s grootste groene waterstoffabriek op het waterstofconversiepark. De fabriek is naar verwachting in 2025 operationeel. Vanaf dat moment produceert de 200 MW elektrolyser 60.000 kilogram hernieuwbare waterstof per dag. De hernieuwbare stroom voor de elektrolyser komt van Hollandse Kust (noord). De groene waterstof vervangt straks een deel van het grijze waterstofgebruik van de raffinaderij van Shell in Pernis.
Shell tekende in 2022 als eerste bedrijf een overeenkomst om gebruik te maken van HyTransPortRTM. Dit is de waterstofleiding in de Rotterdamse haven die Gasunie in samenwerking met het Havenbedrijf Rotterdam vanaf de Maasvlakte naar Pernis aanlegt om de industrie in de haven te laten verduurzamen.
Jos van Winsen en Roel Aretz: ‘Met elkaar maken we de stappen richting een duurzame haven steeds groter’
Jos van Winsen en Roel Aretz zijn nauw betrokken bij de bouw van de grootste groene waterstoffabriek van Europa: Holland Hydrogen 1 (HH1) op Maasvlakte 2. Jos van Winsen als aanjager en inmiddels afgezwaaide directeur van Shell Pernis en Roel Aretz als bevlogen Asset Manager Green Hydrogen NL van Shell. Beiden zijn trots op dit bijzondere project. ‘We geven de waterstofeconomie en daarmee de energietransitie een flinke impuls, fijn om daar een rol in te spelen.’
Waarom is het gebruik van groene waterstof zo belangrijk?
‘Laat ik eens heel persoonlijk zijn’, begint Roel Aretz. ‘Ik heb kinderen die vragen stellen over hun ‘leefbare’ toekomst en de rol die Shell daarin speelt. Ik kan antwoorden dat wij een belangrijke rol spelen in de energietransitie en dat waterstof daarvan als groene energiedrager een belangrijk onderdeel uitmaakt.’ Jos van Winsen vult aan: ‘Wat Roel zegt, onderschrijf ik volledig. We zijn onder meer bezig met Porthos, biobrandstoffen en waterstof. Projecten die het fundament vormen onder een lange toekomst van energievoorziening in Nederland. Omdat ik er zo nauw bij betrokken ben, heb ik het gevoel dat ik iets nuttigs achterlaat. Daar ben ik trots op.’
Welke mogelijkheden zien jullie voor het gebruik van groene waterstof?
Roel Aretz: ‘Groene waterstof willen we gebruiken voor het verduurzamen van ons energie- en chemiepark in Rotterdam (vroeger Shell Pernis) en op termijn voor zwaar transport over weg en water. Dat laatste vinden we belangrijk, omdat daar veel uitstoot plaatsvindt. We moeten proberen om grote partijen te verleiden hun transportvloot om te bouwen. We zijn afhankelijk van de overheid om dat te stimuleren. Bijvoorbeeld door het geven van incentives.’ Jos van Winsen: ‘Als we in Europa de producenten van zware transportmiddelen, de regelgevende overheden en de leveranciers van mobiliteit aangesloten krijgen, dan kan het snel gaan. In dit proces spelen we een actieve rol door bijvoorbeeld te praten met producenten van grote vrachtwagens en het betrekken van het openbaar vervoer en grote logistieke gebruikers en spelers, zoals AH en Lidl. Het helpt dat alle partijen steeds duidelijker de urgentie van de energietransitie zien.’
Waar lopen jullie tegenaan en hoe ervaart Shell de rol van het Havenbedrijf Rotterdam?
Roel Aretz: ‘We lopen tegen allerlei zaken aan. Er is nog geen pijpleiding en een goede elektriciteitsaansluiting op de Maasvlakte ontbreekt. En: wie zijn nou precies de afnemers en wat is de Europese regelgeving? We hebben nog niet overal een antwoord op, dus er is nog werk te doen. Wij hebben daar als eerste mee te maken en kunnen met ons project de weg banen voor toekomstige waterstofproductie.’ Jos van Winsen: ‘In dat proces is de inzet van het Havenbedrijf Rotterdam onmisbaar. Ze ontwikkelen het haven- en industriecomplex met een duidelijke visie, goed en gebalanceerd de toekomst in. Dit doen ze met een variëteit aan initiatieven in verschillende rollen en niet te vergeten met alle waardevolle (inter)nationale stakeholdercontacten. De keuze om de oude industrie niet weg te jagen, maar juist aan te sporen om te vergroenen, gaat al op korte termijn zijn vruchten afwerpen. Met elkaar maken we de stappen richting een duurzame haven steeds groter.’
Importterminals belangrijk voor infrastructuur waterstof
Om import van waterstof mogelijk te maken ondersteunen we klanten in het ontwikkelen van meerdere waterstofterminals. Gasunie, HES en Vopak kondigden in 2022 aan de eerste importterminal te ontwikkelen voor groene ammoniak als waterstofdrager. Ook Air Products en Gunvor Petroleum Rotterdam kondigden de bouw aan van een importterminal die vanaf 2026 groene waterstof gaat ontvangen en leveren.
Grote kraker zet ammoniak om in waterstof
We onderzoeken samen met partners de mogelijke vestiging van een grootschalige ammoniakkraker voor de import van een miljoen ton waterstof per jaar voor de verduurzaming van industrie en mobiliteit. Naast gebruik in het haven- en industriecomplex is het plan om waterstof via pijpleidingen te transporteren om andere industriële clusters in Noordwest-Europa koolstofvrij te maken. In de regel levert een miljoen ton groene waterstof ongeveer 10 miljoen ton CO2-reductie op.
Dilemma: Wachten we op initiatieven van de overheid en het bedrijfsleven of nemen we zelf het voortouw en ontwikkelen we waterstofketens?
Waterstof geproduceerd vanuit duurzame stroom (zogenaamd ‘groene’ waterstof) of aardgas met CCS (zogenaamd ‘blauwe’ waterstof) is cruciaal voor het behalen van de klimaatdoelstellingen in verschillende sectoren. In 2050 verwachten we ongeveer 20 Mton waterstof nodig te hebben om de bedrijven in het haven- en industriecomplex te kunnen decarboniseren en het achterland van grote energiehoeveelheden te voorzien. Daarvan wil de haven 18 Mton importeren en 2 Mton zelf produceren. In totaal importeert Europa zo’n 13% van haar totale energiebehoefte via onze haven en de ambitie is om dit grotendeels te verduurzamen door middel van waterstof. Ongeveer 25% van de Europese ambitie in 2030 zou via Rotterdam kunnen komen. Dat staat gelijk aan 4,6 Mton. De tijdlijn tot 2030 is kort, maar deze uitdaging gaan we graag aan. We kunnen het ons niet veroorloven om te wachten en tegelijkertijd zijn er veel onzekerheden. We moeten de hele keten en infrastructuur nog realiseren. Het bedrijfsleven wil investeren in duurzame projecten, maar de overheid moet wel snel de juiste voorwaarden scheppen. Een typisch kip-ei-probleem.
Wat vinden de stakeholders?
De marktpartijen die waterstof willen produceren en/of gebruiken, verwachten duidelijke en eenvoudige overheidskaders voor de productie en afname van waterstof. Hierbij gaat het bijvoorbeeld om heldere regels rondom de certificering voor import, de beschikbaarheid van het elektriciteitsnetwerk en duurzame stroom bij het produceren van waterstof, de beschikbaarheid en kwaliteit van het toekomstige waterstofnet, maar ook om duidelijkheid rondom de stimuleringsmaatregelen die nodig zijn om over te stappen op waterstof. De (Europese) overheid wil zoveel mogelijk vooraf reguleren. Europa stelt bijvoorbeeld veel regels aan de productie en afname van waterstof.
Wat vindt het Havenbedrijf Rotterdam?
Om onze doelstellingen te halen, moeten we snel in actie komen. Tegelijkertijd moet het wel echt bijdragen aan het reduceren van de CO2-uitstoot, waarvoor enige vorm van regulering nodig is. Partijen die de risico’s het beste kunnen verminderen, moeten hun verantwoordelijkheid kunnen pakken. Dit betekent automatisch dat er veel publiek-private samenwerkingen nodig zijn en we intensief in de keten moeten samenwerken. Waar nodig neemt het Havenbedrijf Rotterdam zijn verantwoordelijkheid. Projecten zoals Porthos, het conversiepark en de Delta Rijn Corridor zijn sprekende voorbeelden.