Gezonde leefomgeving

Het haven- en industriecomplex vraagt om een aantrekkelijke omgeving, waarin bedrijven willen investeren en mensen graag wonen en recreëren. De economische en maatschappelijke waarde van de haven is daarom nauw verbonden met de kwaliteit van de leefomgeving. Deze kwaliteit wordt onder meer bepaald door de aanwezige natuur en biodiversiteit, de geluidbelasting, de veiligheid en lokale luchtkwaliteit.

We hebben een Natuurvisie ontwikkeld met daarin een gedifferentieerde aanpak en maatregelen op projecten. Dit om de balans tussen natuur en het havengebied te waarborgen. Op de lange termijn streven we naar een aantrekkelijke omgeving waar bedrijven zich graag vestigen en mensen graag wonen en recreëren. Om dit te bereiken, overleggen we met onze stakeholders. We werken aan een passende doelstelling op dit thema. 

Lokale luchtkwaliteit

DCMR Milieudienst Rijnmond rapporteert jaarlijks over de luchtkwaliteit. We beschouwen de jaargemiddelde stikstofconcentratie (NO₂) als indicator, waarmee we in beeld brengen hoe het met de luchtkwaliteit in de directe woonomgeving van het haven- en industriecomplex is gesteld. Uit het rapport ‘Lucht in cijfers 2021’ (cijfers lopen één jaar achter) van DCMR blijkt dat deze concentratie in 2021 jaargemiddeld 23,1 µg/m³ (2020: 22,9 µg/m³) bedroeg. De trend is de laatste twee jaar flink beïnvloed door de COVID-19-crisis.

Geluidmanagement haven 

De geluidruimte voor industrielawaai is schaars en zorgvuldig beheer van deze geluidruimte is van belang. Het Havenbedrijf Rotterdam is verantwoordelijk voor het beheer van het geluidbudget en de verdeling aan klanten. DCMR legt namens de provincie Zuid-Holland en de gemeente Rotterdam het geluidbudget in de vergunning van de bedrijven vast. Ook controleert DCMR de akoestische onderzoeken van de bedrijven en of een bedrijf voldoet aan de wet- en regelgeving voor geluid. 
 
De gemeente Rotterdam heeft besloten om niet door te gaan met het project Facetbestemmingsplan Geluid (FBG). Het geluidmanagement en de geluidruimte gekoppeld aan het Rotterdamse haven- en industriegebied zal onder de Omgevingswet, die naar verwachting per 1 januari 2024 in werking treedt, in een thematisch omgevingsplan worden verankerd. Afgesproken is dat dit plan uiterlijk in december 2024 wordt vastgesteld door de gemeenteraad Rotterdam. Ondertussen is samen met de gemeente Rotterdam en de provincie Zuid-Holland een langjarig meetprogramma gestart om meer kennis te krijgen over de geluidproductie van afgemeerde schepen. Het Havenbedrijf Rotterdam gaat onder de naam ESI Noise scheepvaart een financiële korting geven als inzichtelijk is gemaakt hoeveel geluid het schip produceert op het moment dat het afgemeerd ligt. 

Natuur in de haven

In de haven hebben we te maken met een breed palet aan natuur. Elementen hiervan zijn te zien in de film Wild Port of Europe die sinds 20 oktober 2022 in de bioscopen draaide.

In het Rotterdamse haven- en industriecomplex is meer dan 6.000 hectare uitgeefbaar terrein voor klanten. Hier vindt productie, fabricage en overslag plaats van droog- en nat massagoed, containers en breakbulk. Rondom deze gebieden liggen diverse beschermde gebieden: Natura 2000-gebieden en NNN-gebieden: gebieden met belangrijke natuurwaarden in het Natuurnetwerk Nederland (NNN). Onderstaande afbeelding toont deze beschermde gebieden (Natura 2000 en NNN). Een uitgebreide omschrijving van deze gebieden vindt u hier.

Het Havenbedrijf Rotterdam onderneemt diverse activiteiten die in potentie impact kunnen hebben op natuur en biodiversiteit:

• Uitgifte van terreinen aan bedrijven: verlies van habitat, verstoring door werkzaamheden;

• Aanleg van infrastructuur: verlies van habitat, verstoring door werkzaamheden, (beperkte) stikstofdepositie op omliggende natuurgebieden, verspreiding van invasieve exoten;

• Baggerwerkzaamheden in de haven of daarbuiten, voor onderhoud (het op diepte houden van havenbekkens en vaarwegen) of de aanleg van ligplaatsen en havenbekkens: vertroebeling en (beperkte) stikstofdepositie op omliggende natuurgebieden.

We proberen de natuur in de haven goed samen te laten gaan met de havenactiviteiten. Wettelijk is bepaald dat activiteiten binnen en naast Natura 2000-gebieden geen significante gevolgen mogen hebben voor de instandhoudingsdoelstellingen van deze gebieden. Activiteiten binnen het NNN zijn beperkt via de ruimtelijke-ordeningswetgeving; activiteiten naast het NNN worden niet wettelijk beperkt. Wat betreft beschermde soorten is dit verzekerd door de toepassing van het ‘managementplan beschermde soorten’, waarmee de populaties van beschermde soorten op het niveau van de hele haven kunnen worden beheerd en op basis waarvan mitigerende maatregelen worden toegepast om effecten te voorkomen. De activiteiten van het Havenbedrijf Rotterdam hebben dus geen onomkeerbare langetermijn negatieve impact op soorten of natuurgebieden.

Binnen het Rotterdamse haven- en industriecomplex is een aantal gebieden ingericht als natuurgebied of natuurlijk terrein. Deze gebieden zijn opgenomen in bovenstaande afbeelding en worden conform specifieke ecologische doelen beheerd. Het Havenbedrijf Rotterdam heeft enkele gebieden in erfpacht. Met de betrokken partijen maakten we afspraken over de verantwoordelijkheid van het beheer en de aanpak. Ter verbetering van de natuur is het Havenbedrijf Rotterdam partner in het regionale programma ‘Rivier als Getijdenpark’, dat tot doel heeft om het getij van de getijdenrivieren in de regio Rotterdam-Rijnmond natuurlijker en 'beleefbaarder' te maken.

Jaarlijks worden de beschermde en bedreigde soorten in het Rotterdamse haven- en industriecomplex gemonitord. Een overzicht van de in 2022 aangetroffen soorten vindt u hier. 

Natuurbehoud in 2022

We ondernemen verschillende concrete acties om de natuur in de haven te verbeteren. Zo zijn we gestart met het inrichten van plekken waar meeuwen in alle rust kunnen broeden en tegelijkertijd geen overlast veroorzaken voor de bedrijven in de haven. We besteden bij de bouw van infrastructuur in de haven ook speciale aandacht aan de biodiversiteit. We hebben bijvoorbeeld in de kademuur van de Amaliahaven op twee locaties concrete blokken aangebracht die als kunstmatige verticale riffen fungeren en hierdoor de biodiversiteit onder water stimuleren. 

Ook het watermilieu heeft onze aandacht. In 2022 ontdekte Stichting ARK in de Rotterdamse haven wilde, platte oesters. Dit jaar heeft de stichting een deel van deze oesters ‘gevangen’ om ze vervolgens te verhuizen naar de Noordzee om daar een begin te maken met een nieuw schelpdierrif. 

In 2022 is de doelstelling geformuleerd om biodiversiteit in de haven in 5 jaar te verhogen met 5%. Dit wordt gemeten door middel van een representatieve steekproef die inzicht geeft in de soortensamenstelling, verspreiding en ontwikkeling van aantallen dagvlinders, sprinkhanen, bijen en planten op grazige vegetaties in de buitenruimte en op leidingstroken.

Natuurcompensatie Voordelta 

Ten behoeve van de aanleg van Maasvlakte 2 in het Natura 2000-gebied Voordelta is destijds afgesproken om in een gebied dat 10 maal groter is dan het verloren gegane gebied 10% kwaliteitsverbetering te realiseren. Daarvoor is een bodembeschermingsgebied ingesteld waar bodemberoerende boomkorvisserij met schepen met meer dan 260 pk motorvermogen verboden is. Om wetenschappelijk te kunnen bepalen of de verwachte kwaliteitsverbetering ook optreedt, startte al voor de aanleg van Maasvlakte 2 een langjarig onderzoeksprogramma. Aan het eind van dat monitoringsprogramma in 2020 is geconstateerd dat de verwachte kwaliteitsverbetering niet optreedt of althans niet kan worden aangetoond.

De verplichting tot compensatie is neergelegd in de natuurvergunning bij het Havenbedrijf Rotterdam, maar uitvoering en monitoring van de compensatie ligt via een uitvoeringsovereenkomst bij het Rijk. Gelijktijdig startte een dialoog met alle betrokken stakeholders over een alternatieve invulling van de compensatie. Omdat de dialoog niet tot een gedragen oplossing leidde, hebben we begin 2021 een voorstel voor een alternatieve compensatie uitgewerkt en deze in april 2022 formeel ingediend bij de minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (LNV). Dit voorstel is gedeeld met de betrokken maatschappelijke organisaties, onder andere via de Tafel van Borging en is voor ons nog altijd de basis om tot een gedragen en robuuste uitwerking van alternatieve compensatie te komen. Het Rijk is hierbij echter leidend, omdat alleen zij de juridische instrumenten heeft om de noodzakelijke maatregelen te treffen.

Parallel hieraan heeft in 2021 een aantal natuur- en milieuorganisaties een verzoek tot handhaving ingediend bij het ministerie van LNV vanwege het niet voldoen aan de compensatieverplichtingen in verband met de aanleg van Maasvlakte 2. Omdat het ministerie dit verzoek afwees, stapten de natuur- en milieuorganisaties naar de rechter. Deze droeg de minister op om een nieuw ontwerpbesluit te nemen. Dit ontwerpbesluit werd in december 2022 gepubliceerd. Het Havenbedrijf Rotterdam tekende beroep aan tegen de rechterlijke uitspraak.

Stikstofproblematiek

De stikstofproblematiek zorgt landelijk, maar ook in de Rotterdamse haven nog steeds voor veel onzekerheid. Projecten die in potentie bijdragen aan de landelijke klimaatopgave en energieleveringszekerheid dreigen te worden uitgesteld. Dat belemmert de energietransitie, terwijl de betreffende projecten vaak niet alleen tot minder CO₂-uitstoot leiden, maar ook tot minder uitstoot van stikstof en andere emissies. Samen met het Rijk, de provincie Zuid-Holland, de gemeente Rotterdam en Deltalinqs blijven we actief zoeken naar oplossingen. Daarnaast willen we een nieuwe gebiedsaanpak ontwikkelen om de gewenste transitie van het Rotterdamse haven- en industriegebied mogelijk te maken, met behoud van de beschermde natuur. 

Havenomgevingsfonds 

Het Bestaand Rotterdams Gebied-programma (BRG) is in 2020 afgerond. Dit programma was als onderdeel van Project Mainportontwikkeling Rotterdam (onder andere Maasvlakte 2) opgezet door onder andere het Rijk, de provincie Zuid-Holland en de Stadsregio Rotterdam (voorloper van de Metropoolregio Rotterdam Den Haag) en financierde projecten die de leefomgevingskwaliteit verbeterden. Zo is in het kader van BRG in 2022 in Oostvoorne de Natuurboulevard opgeleverd als afronding van het project kwaliteitsimpuls Oostvoornse Meer.

Vanwege het stoppen van het BRG heeft het Havenbedrijf Rotterdam besloten tot oprichting van het Havenomgevingsfonds. Met behulp van dit fonds zijn in 2022 de projecten Zeelieden aan het Scheur, natuurspeeltuin Oostvoorne, groen-blauw beleef- en leerplein Hoek van Holland en diverse kleine projecten in het kader van het project beweegvriendelijke buitenomgeving Westvoorne gerealiseerd. 

Plastic korrels 

We blijven ons op verschillende fronten inspannen om tot oplossingen te komen voor de problematiek van de plastic korrels en overig plastic afval in het water en op het land. 

We ondersteunen diverse samenwerkingsverbanden, zoals de Taskforce Clean Sweep Rotterdam, een samenwerking vanuit de plasticindustrie tegen het verlies van korrels. De taskforce kijkt onder meer naar best practices om verlies van korrels tegen te gaan en organiseerde afgelopen jaar een opruimactie in de Rijnhaven. We zijn lid van de Community of Practice Plastic (CoPP), waarin overheden, beheerders en kennisinstellingen samenwerken tegen plastic soep. En we zijn doorgegaan met de campagne 'Schone Haven, Schone Zee; doet u mee?'. Deze campagne is gericht op het voorkomen van zwerfvuil op land. Medewerkers van het Havenbedrijf Rotterdam hebben zich daarnaast ingezet om een haventerrein op te schonen tijdens de Port Clean Up. 

Gassen van containers 

In de haven worden afgestorven boomstammen voor export naar Azië verplicht behandeld tegen schadelijke kevers. De begassing (fumigatie) gebeurt op verschillende locaties in de haven met sulfurylfluoride. Bij het ontgassen van de containers komt het gas vervolgens vrij in de atmosfeer. Sulfurylfluoride is een broeikasgas dat tot 5.000 keer sterker is dan CO₂. Door de toename van de export neemt ook de uitstoot van dit broeikasgas toe. Omdat het gebruik van sulfurylfluoride legaal is, worden vergunningaanvragen voor nieuwe fumigatielocaties verleend door DCMR Milieudienst Rijnmond. Het Havenbedrijf Rotterdam wil een bijdrage leveren aan het verminderen van deze problematiek door onder andere voorwaarden te verbinden aan nieuwe gronduitgiftes voor fumigatie en door de dialoog te organiseren met de betrokken partijen, ook in Europees verband. Ook het varend ontgassen heeft onze voortdurende aandacht.