3.4.2 Werken en arbeidsomstandigheden in de haven

Rotterdam is de grootste haven van Europa. In de haven komen veel verschillende ketens samen, met schakels over de hele wereld. Als Havenbedrijf Rotterdam zetten we ons in voor een inclusieve, veilige en aantrekkelijke werkomgeving voor zowel de medewerkers van het Havenbedrijf Rotterdam als voor de werknemers in de Rotterdamse haven. Zo dragen we bij aan het aantrekken, behouden en ontwikkelen van talent, menskracht, vakmanschap en daarnaast ook aan het voorkomen, beperken en stoppen van schendingen van mensenrechten, slechte arbeidsomstandigheden, schade aan het milieu en corruptie in ketens. Dit is belangrijk voor het investeringsklimaat, het imago, het draagvlak van de Rotterdamse haven en voor onze concurrentiepositie. 

Dat doen we door proactief in te zetten op bovengenoemde zaken, niet weg te kijken van mogelijke problemen en onze invloed aan te wenden om bij te dragen aan oplossingen. Onze mate van invloed op de mogelijke problemen verschilt per situatie. We kunnen meer invloed uitoefenen op klanten en leveranciers in onze directe waardeketen dan in de waardeketen van onze klanten en leveranciers. Wij wenden onze invloed aan door betrokken partijen samen te brengen voor bewustwording of actie, onze kennis of netwerk ter beschikking te stellen aan anderen of door te lobbyen voor wet- en regelgeving.

In dit hoofdstuk ligt de focus op het werken en leren en de arbeidsomstandigheden in het haven- en industriecomplex en intern bij het Havenbedrijf Rotterdam, maar we behandelen ook de verantwoordelijkheid die wij verderop in de waardeketen nemen. Het beschreven beleid en de activiteiten vloeien voort uit onze ondernemingsstrategie en vinden hun besluitvorming in onze governancestructuur.

Effecten, risico’s en kansen

Met behulp van de dubbele materialiteitsanalyse brachten we de effecten, risico’s en kansen in beeld. Schendingen van mensen- en arbeidsrechten binnen het haven- en industriecomplex en de waardeketen hebben gevolgen voor het imago en draagvlak van de Rotterdamse haven en voor het investeringsklimaat en onze concurrentiepositie. Dit thema is voor ons financieel materieel en heeft een sterk sociaal-maatschappelijke component.

Beleid

Het verminderen van de effecten en risico's en het borgen van de mensen- en arbeidsrechten vinden we belangrijk. Hierin willen we een voorbeeldfunctie vervullen voor klanten, opdrachtnemers en andere belanghebbenden in het Rotterdamse haven- en industriecomplex. Als opdrachtgever moeten we er zeker van zijn dat opdrachtnemers in staat zijn risico’s rond arbeidsomstandigheden tot een minimum te beperken. Het belang dat wij hebben bij een veilige, inclusieve en gezonde werkomgeving in de haven benadrukken we in de nieuwe bedrijfsstrategie. Dit doen we onder het speerpunt 'in balans met de maatschappij'.

We borgen arbeidsrechten door middel van diverse beleidsinstrumenten. Een collectieve arbeidsovereenkomst borgt arbeidsrechten voor onze eigen medewerkers. Daarnaast hebben we een privacybeleid en
diversiteits- en inclusiviteitsbeleid. In lijn met internationale richtlijnen, zoals onder andere de leidende beginselen van de VN over het bedrijfsleven en mensenrechten (UNGP) en de ‘OESO-richtlijnen’, staat ons mensenrechtenbeleid in onze bedrijfscode (waaronder onze klachten- en klokkenluidersprocedure). Voor nieuwe internationale activiteiten voeren we een duediligencecheck uit voordat we de activiteit aangaan. In 2024 waren dit drie nieuwe waterstofprojecten. Als de check daar aanleiding toe geeft, stellen we maatregelen op om de risico's te beperken. Voor bepaalde inkoopcategorieën stelden we specifieke eisen op waaraan moet worden voldaan, bijvoorbeeld bij de inkoop van IT en infrastructuur. Als havenbeheerder beïnvloeden we verschillende bedrijven en partijen, vooral onze contractuele relaties zoals aanbestedingspartners en klanten. We stellen eisen aan klanten en leveranciers op het gebied van mensen- en arbeidsrechten en voeren regelmatig audits en beoordelingen uit om naleving te waarborgen en te verbeteren. De mate van invloed over de ketens schetsen we in de onderstaande figuur, waarna we ons beleid verder toelichten.

Onze leveranciers

Bij de selectie van aannemers verwachten wij dat zij arbeidsrechten en mensenrechten respecteren. Vanuit het Human Rights Due Diligence proces identificeren we de belangrijkste risico’s op mensenrechtenschendingen bij onze inkoopactiviteiten. Het risico op corruptie- of mensenrechtenschendingen voor inkoopactiviteiten is daarom expliciet onderdeel van ons toprisicolandschap. We hebben een Supplier Code of Conduct om goede arbeidsomstandigheden te waarborgen. Daarnaast behouden we ons het recht voor om controles uit te voeren.

Onze klanten

Werknemers in de haven moeten in een veilige, inclusieve en gezonde omgeving kunnen werken. Veiligheid in het Rotterdamse haven- en industriecomplex is voor ons een belangrijke zaak. In onze bedrijfscode staat daarom dat wij alleen zakendoen met maatschappelijk verantwoorde partijen die zich niet schuldig maken aan misstanden zoals corruptie, milieu- of veiligheidsdelicten, kinderarbeid of schending van mensenrechten.

Klanten van klanten

De Rotterdamse haven speelt een belangrijke rol in wereldwijde logistieke ketens. Onze klanten, waaronder gevestigde bedrijven en zeevaart, maken deel uit van deze ketens. Als havenbeheerder hebben we beperkte invloed op de ladingstromen. Zoals in de afbeelding over 'de ladingstromen in waardeketen' uitgelicht, zijn wij verbonden met de upstream en downstream ketens van onze klanten in de haven, maar hebben we hier niet direct invloed op. We wenden onze invloed daarom op verschillende manieren aan, bijvoorbeeld door in gesprek te gaan met betrokken partijen en partners. De in- en doorvoer van grondstoffen en het gebruik ervan in productieprocessen verlopen in de haven veilig, efficiënt en met steeds schonere milieutechnieken. We streven naar schone en veilige handel en willen de negatieve maatschappelijke impact van producten die onze haven passeren verminderen. De samenleving reageert steeds kritischer op de herkomst van goederen en spreekt ons daar steeds vaker op aan. Wij trachten onze positie te gebruiken om de risico’s van de negatieve impacts van ladingstromen te beperken. Zo gaan we actief het gesprek aan met stakeholders die een klacht indienen over mensenrechtenschendingen in de waardeketen. In 2024 is dit meerdere keren gedaan door actiegroepen rondom ladingstromen zoals kolen, LNG en waterstof.

Activiteiten

Veilige en inclusieve haven

Het Havenbedrijf Rotterdam draagt bij aan een veilige en inclusieve haven door verschillende activiteiten te ondernemen, zoals het aantrekken van (nieuw) talent, het bevorderen van arbeidsmobiliteit, het bevorderen van inclusiviteit en diversiteit in de haven en het vergroten van de zichtbaarheid en aantrekkelijkheid van het werken in de Rotterdamse haven. Dit doen we niet alleen, dit doen we samen met onze partners waaronder onderwijs- en overheidsinstellingen en het bedrijfsleven. We dragen op deze manier bij aan een economisch en sociaal gezonde stad en haven. We zien ontwikkelingen op de arbeidsmarkt, in het onderwijs en op andere demografische vlakken die een risico vormen voor de veilige en inclusieve haven en daarmee de aantrekkelijkheid van de haven. Deze ontwikkelingen bestaan uit toenemende vergrijzing, lage (gender)diversiteit in de haven, het verslechterd imago van het werken in de haven en de toename van moeilijk vervulbare technische functies. Samen met andere factoren, zoals congestie op het energienet en regeldruk, kunnen deze ontwikkelingen leiden tot een afnemend draagvlak van het haven- en industriecomplex onder bedrijven en daarmee onder potentiële werknemers. Veel van deze ontwikkelingen zorgen landelijk voor diverse problemen en zijn niet haven-specifiek. Ondanks dat het landelijke problemen betreft, vervullen wij een proactieve rol om een bijdrage te leveren aan het inperken van deze risico's en om het werken in de haven aantrekkelijk, veilig en inclusief te maken en te houden. Wij zijn ervan overtuigd dat iedereen een baan moet kunnen vinden in de haven en zich welkom moet voelen om in de haven te werken.

Recent arbeidsmarktonderzoek benadrukt de noodzaak van samenwerking om de huidige en toekomstige personeelskrapte in de haven aan te pakken. Eind 2024 kende de regio Rijnmond-Drechtsteden ruim 6.000 openstaande vacatures in de havensector, en dit aantal dreigt verder te stijgen.

Het onderzoek, uitgevoerd door SEOR in opdracht van Deltalinqs, de gemeente Rotterdam en het Havenbedrijf Rotterdam, toont aan dat digitalisering nieuwe functies creëert, waardoor het aantal hbo/wo-functies stijgt. Toch is de vraag naar mbo’ers momenteel het grootst. Positief nieuws is dat het aantal vaste dienstverbanden toeneemt en dat organisaties in de haven goed betalen en stappen zetten op het gebied van diversiteit en inclusie. De uitdagingen zijn echter groot: vergrijzing, energietransitie en digitale transitie zorgen voor een stijgend aantal vacatures. 

Binnen de Human Capital Coalitie Energietransitie (HCCE) werken bedrijven samen met diverse stakeholders aan bovengenoemde uitdagingen. Met deze coalitie vormen de partijen een regionaal platform voor transitie-initiatieven, gericht op het aantrekken, behouden en ontwikkelen van talent en menskracht en vakmanschap. De coalitie werkt aan vijf concrete doorbraakprojecten die in 2024 diverse resultaten hebben laten zien. Een van deze projecten is www.werkeninderotterdamsehaven.nl om de zichtbaarheid en aantrekkelijkheid van het werken in de Rotterdamse haven te promoten. Ook maken jaarlijks 30.000 leerlingen uit het basisonderwijs en voortgezet onderwijs kennis met de Rotterdamse haven. Daarnaast wordt gewerkt aan een toolbox inclusievehaven.nl om inclusiviteit en diversiteit te bevorderen bij het havenbedrijfsleven, is het centrum voor energietransitie opgezet en zijn er circa 200 statushouders aan de slag gegaan in het haven- en industriecomplex. Tachtig procent van de bedrijven geeft aan dat de campagne ‘werken in de Rotterdamse haven’ succesvol is. Het Havenbedrijf Rotterdam is trots dat onze klanten de projecten binnen de Human Capital Coalitie Energietransitie waarderen en erkennen.

Renée Rotmans, programmamanager sociale innovatie bij het Havenbedrijf Rotterdam: ‘Bij het Havenbedrijf Rotterdam geloven we sterk in de kracht van sociale innovatie. Technologische vooruitgang is essentieel, maar zonder de aandacht voor de mensen komen we niet ver. Binnen de Human Capital Coalition Energietransitie (HCCE) werken we samen met de gemeente, onderwijsinstellingen en havenbedrijven om arbeidskrachten voor de haven aan te trekken en zorgen we dat de juiste mensen worden opgeleid nu en voor in de toekomst. Een van de succesverhalen is het platform werkeninderotterdamsehaven.nl, de banenwijzer op het platform is 22.000 keer ingevuld en er zijn 33.000 doorverwijzingen geweest naar bedrijven en opleidingen in de haven. De campagne werken in de Rotterdamse haven haalde meer dan 18 miljoen views en ook van onze klanten horen we positieve reacties. Meer dan 24% van de havenbedrijven geeft aan dat ze mensen hebben aangenomen via werken in de Rotterdamse haven. Ook diversiteit en inclusie zijn cruciaal; bedrijven met een gevarieerd personeelsbestand zijn innovatiever en succesvoller. Via de HCCE bieden we tools voor inclusief werkgeverschap, zoals praktische tips, trainingen en webinars.'

'We betrekken studenten bij haven-uitdagingen via programma’s als Port Rangers en hackathons, en brengen de haven met lesprogramma’s naar de leerlingen. Zichtbaarheid en betrokkenheid van het publiek zijn essentieel. In 2024 zijn we begonnen om actiever in de wijken te participeren om zichtbaarder te zijn als haven en havenbedrijf voor bewoners. Er wordt veel gepraat over mensen aan het werk krijgen vanuit diverse doelgroepen, maar ik praat liever met de mensen. Ieder mens heeft talenten en ieder mens verdient kansen en met de wijkhub aanpak wil ik de mensen laten inzien dat er voor hen in de haven een prachtige carrière in het vooruitzicht ligt. En ook als je gewoon geld wilt verdienen in de haven, is er werk voor je, want we zoeken niet alleen de ambitieuze mensen voor de haven, de haven moet ook draaiende blijven met de operationele mensen die er werken. We voeren gesprekken in wijken en koppelen mensen aan bedrijven in de haven. Ervaringsdeskundigen geven gastcolleges en sollicitatietrainingen. Door kennis over te dragen en betrokken te zijn bij de gemeenschap, werken we samen aan een duurzame en inclusieve toekomst voor de haven van Rotterdam.’

Boudewijn Siemons, CEO van het Havenbedrijf Rotterdam: ‘De Rotterdamse haven moet in balans met de omgeving opereren. Daarom brengen we de haven en de werkmogelijkheden dichter bij de inwoners. Samen met de gemeente Rotterdam organiseren we havenspreekuren in wijkhubs. Tijdens deze spreekuren zijn we zichtbaar en aanspreekbaar voor bewoners met vragen, klachten of ideeën over de haven.'

Dit initiatief is onderdeel van de Human Capital Coalitie Energietransitie. Het helpt ons om direct in contact te komen met de gemeenschap en hen te informeren over carrièrekansen in de haven. Via het platform Werkeninderotterdamsehaven.nl bieden we werkzoekenden een helder overzicht van hun mogelijkheden en brengen we hen in contact met potentiële werkgevers. Onze medewerkers ondersteunen bij het invullen van de banenwijzer en het koppelen aan werk. We hopen op deze manier mensen te enthousiasmeren om in onze haven te komen werken en zo bij te dragen aan een duurzame toekomst voor de Rotterdamse haven.

Rijkshavenmeester René de Vries nam op donderdag 6 juni 2024 deel aan 'De Baas van Morgen', het jaarlijkse project van JINC (Jongeren INCorporated) waarbij kinderen het Nederlandse bedrijfsleven overnemen. JINC zet zich al twintig jaar in voor gelijke kansen voor alle kinderen en biedt met dit initiatief jongeren uit verschillende achtergronden een unieke kans om een bedrijf van dichtbij te ervaren. Voor één dag was niet René de Vries, maar Nathan de Havenmeester van de Rotterdamse haven.

Arbeidsomstandigheden

Het Havenbedrijf Rotterdam zet zich blijvend in om in het Rotterdamse haven- en industriecomplex schending van arbeidsrechten, waaronder vrijheid van vereniging, voldoende loon, passende werktijden en baanzekerheid te voorkomen. Het waarborgen van deze rechten is voor ons van belang, omdat een veilige en gezonde werkomgeving de haven aantrekkelijk maakt voor zowel werkgevers als werknemers. De werkomgeving van werknemers in de haven heeft invloed op de efficiëntie en groei van de haven en daarmee impact op onze bedrijfsopbrengsten. We willen niet dat het draagvlak voor werken in de haven zal verminderen en zal leiden tot het risico op personeelstekort. Beide risico’s kunnen onze financiële prestaties beïnvloeden. Het beschermen van arbeidsrechten in de haven zien wij daarnaast, als maatschappelijk verantwoorde onderneming, als onze plicht. Daarom zetten we daar veelvuldig op in. We werken aan de juiste werkomstandigheden in de haven om de arbeidsrechten te waarborgen en te voorkomen dat deze zullen verslechteren. Dit doen we in goed overleg met diverse partners en bedrijven in de haven. 

De gevolgen van geïdentificeerde risico’s beperken we actief om de toekomstbestendigheid van de haven te garanderen. Wij zien kansen om buiten onze directe klanten en leveranciers onze invloed te vergroten en arbeidsrechten buiten onze directe keten beter te beschermen.

Andere arbeidsrechten

Wij zijn ons bewust van onze verantwoordelijkheid tegenover de maatschappij en legden dit vast in ons CSR-statement. Wij zien kansen voor verdere samenwerking met onze directe partners en leveranciers om meer bewustzijn te creëren voor de impact die zij hebben op hun keten.

We willen mensenrechtenschendingen te allen tijde voorkomen, zowel in onze directe waardeketen als indirecte waardeketen. Doordat we een Human Rights Due Diligence proces hebben laten uitvoeren, weten we precies waar zich risico's vormen op mensenrechtenschendingen in onze waardeketen. Mensenrechtenschendingen, zoals bijvoorbeeld dwangarbeid in de haven of in de indirecte waardeketen, keuren wij af en kunnen voor ons bovendien leiden tot imagoschade of financiële schade in de vorm van compenserende maatregelen. Door actief ons beleid toe te passen gaan we mensenrechtenschendingen bij onze partners tegen. Wij zijn ons ervan bewust dat wij verbonden zijn aan de ladingstromen die door de haven komen en nemen hier verantwoordelijkheid voor: ook bij partijen die verder van ons afstaan, willen wij mensenrechtenschendingen tegengaan. 

Resultaten

Het Havenbedrijf Rotterdam evalueert en rapporteert regelmatig over de resultaten van het beleid rondom mensenrechten. De evaluatie omvat het meten van de effectiviteit van de genomen maatregelen en het identificeren van verbeterpunten. Het mensenrechtenbeleid is opgenomen in het algemene risicomanagementsysteem en wordt twee keer per jaar herzien. De resultaten van interne en externe audits delen we om transparantie en verantwoording te waarborgen. We hopen dat onze inspanningen leiden tot meer bewustwording van mensenrechten onder onze medewerkers en partners. Daarnaast constateren we dat de directie en de Raad van Commissarissen de OESO-richtlijnen steeds belangrijker vinden. Het respecteren van mensenrechten biedt kansen om onze reputatie te versterken, relaties met stakeholders te verbeteren en duurzame groei te bevorderen.

De Human Capital Coalitie Energietransitie (HCCE) evalueert elk kwartaal haar voortgang en resultaten. Hierover ontvangt de stuurgroep van de HCCE ieder kwartaal een rapportage. 

Door onze samenwerking met onderwijsinstellingen en bedrijven verminderen we de mismatch tussen talent en werk en interesseren we steeds meer jongeren voor een carrière in de haven. Deze samenwerking blijft belangrijk, omdat de arbeidsmarkt voortdurend verandert en om aanpassingsvermogen van jong talent vraagt.

Doelstelling

In onze nieuwe ondernemingsstrategie, die loopt van 2025 tot en met 2029, is 'in balans met de maatschappij en omgeving' een speerpunt waarop we 'key results' hebben gedefinieerd. Vanaf 2025 hebben we als 'key result' de volgende doelstelling geformuleerd 'het bevorderen van een evenwichtige en inclusieve arbeidsmarkt'. 

Vooruitblik

We blijven ons inzetten voor het verbeteren van ons beleid en de uitvoering in de praktijk. Toekomstige stappen omvatten het versterken van samenwerkingen, het uitbreiden van trainingsprogramma’s en het verder integreren van duurzaamheid en mensenrechten in onze bedrijfsstrategie. Door kritisch te kijken naar interne regelgeving en samen te werken met stakeholders, streven we naar een verantwoorde en duurzame toekomst. Deze vooruitblik staat in onze nieuwe bedrijfsstrategie die vanaf begin 2025 van toepassing is.