Voortvarend werken aan de energietransitie

In 2016 ondertekenden 195 landen het Klimaatakkoord van Parijs. Doel van dit akkoord is om de opwarming van de aarde te beperken tot ruim onder 2 graden Celsius. Met een duidelijk zicht op 1,5 graden Celsius. In het Rotterdamse haven- en industriecomplex werkten we toen al langer aan een duurzame haven. Het eerste plan voor afvang en opslag van CO₂ (ROAD) haalde de eindstreep niet; opvolger Porthos kreeg in 2023 van de Raad van State groen licht. Walstroom was in eerste instantie bedoeld voor de binnenvaart; vanaf 2020 bouwden we aan stekkerstroom voor grote werkschepen van Heerema. In 2023 troffen we de eerste voorbereidingen op de Wilhelminakade om walstroom voor de cruiseschepen vanaf 2025 mogelijk te maken. Groene waterstof was in 2016 nog een te kostbaar duurzaam alternatief voor fossiele brandstoffen; in 2023 werkten we hard door aan diverse initiatieven voor de productie, aanvoer en opslag van deze schone energiedrager. Het zijn voorbeelden van stappen die we samen met onze partners nemen.

Zijn die stappen groot genoeg en gaat de verduurzaming van het haven- en industriecomplex in het juiste tempo? CEO en COO a.i. Boudewijn Siemons: ’Versnelling van de energie- en grondstoffentransitie is ons speerpunt. We trekken actief bedrijven aan die een bijdrage leveren aan de energie- en grondstoffentransitie. Vanuit onze rol als gebiedsbeheerder zijn we voortdurend op zoek naar mogelijkheden om verduurzaming te versnellen en belemmeringen weg te nemen.’

Ruim 70 energietransitieprojecten in 2023 laten zien dat we voortvarend werken aan een duurzame toekomst van het Rotterdamse haven- en industriecomplex en de wereld om ons heen.

Emissiereductie haven- en industriecomplex

De rol van het Havenbedrijf Rotterdam is vooral het creëren van de condities waardoor bedrijven kunnen overschakelen op duurzame productiewijzen, of juist voor onze haven kiezen om te investeren in plaats van elders. Zo versnelt het Havenbedrijf Rotterdam de transitie, halen we klimaatdoelstellingen en houdt Rotterdam een vitaal haven- en industriecomplex.

CO₂-uitstoot in ons haven-en industriecomplex

Het gerapporteerde cijfer loopt een jaar achter. De uitstootgegevens afkomstig van onze bronnen zijn pas na het eerste kwartaal beschikbaar. In 2023 rapporteren we daarom het cijfer over 2022:

• De doelstelling voor 2022 van de absolute CO₂-uitstoot in het haven- en industriecomplex bedroeg 22,8 Mton.

• De gerealiseerde CO₂-uitstoot van het haven- en industriecomplex in 2022 kwam uit op 22,6 Mton. En daarmee haalden we onze doelstelling.

• De gerealiseerde uitstoot van 22,6 Mton is 1,9 Mton boven het niveau van 1990 (20,7 Mton). Het 1990 cijfer is dit jaar gewijzigd met de uitstoot van Dordrecht (0,1 Mton).

Ten opzichte van 2021 daalde de CO₂-uitstoot met 0,9 Mton door:

• De chemie en de producenten van industriële gassen schroefden hun productie terug vanwege de hoge gasprijzen;

• De hoge gasprijzen zorgden ervoor dat de drie gascentrales in het havengebied minder draaiuren maakten;

• De kolencentrales draaiden meer vanwege het opheffen van de door de regering gestelde 35% capaciteitsbeperking nadat de oorlog in Oekraïne uitbrak;

• Bij elkaar wekten de kolen- en gascentrales minder elektriciteit op dan het jaar ervoor, omdat Nederland steeds meer elektriciteit produceert met windturbines en zonnepanelen;

• De productie bij de raffinaderijen bleef stabiel door de hoge vraag naar diesel.

Onderstaande afbeelding geeft de CO₂-uitstoot over de afgelopen jaren in het haven- en industriecomplex weer:

Strategie op weg naar een duurzame haven rust op vier pijlers

Wij werken aan een CO₂-neutraal en vitaal haven- en industriecomplex dat een belangrijke bijdrage levert aan duurzame economische vernieuwing, welvaart voor de regio en volop kansen voor bestaande en nieuwe bedrijven.

Onze strategie op weg naar een duurzame haven rust op vier pijlers. Ze kennen elk hun eigen tempo en een grote verwevenheid. Zo is waterstof niet alleen een brandstof (pijler 2 en 4), maar ook een grondstof (pijler 3). En bij het maken van hernieuwbare waterstof (door met groene elektriciteit water te splitsen in waterstof en zuurstof) komt veel warmte vrij die we kunnen benutten in een regionaal warmtenet (pijler 1).

Pijler 1

In de eerste pijler nemen we samen met partners efficiency-maatregelen en leggen we infrastructuur aan. Restwarmte gebruiken we om woningen, bedrijfsgebouwen en kassen te verwarmen. CO₂ vangen we af en slaan we op onder de Noordzee. Deze ontwikkelingen vragen veel extra infrastructuur, zoals pijpleidingen en kabels. Het Havenbedrijf Rotterdam treedt vaak op als projectontwikkelaar en investeerder.

Groen licht voor Porthos

Groot was de blijdschap toen met de uitspraak van de Raad van State op 16 augustus 2023 een einde kwam aan de onzekerheid rond de omgevingsvergunningen en het Rijksinpassingsplan voor Porthos. Dit project ontwikkelen we samen met Gasunie en EBN. ‘Een prachtig resultaat door de niet aflatende inzet van de partners in het consortium en onze collega’s binnen het Havenbedrijf Rotterdam’, aldus Jeroen Steens. Hij is verantwoordelijk voor Porthos vanuit het Havenbedrijf Rotterdam. ‘Het was spannend, maar ik ging uit van een positieve uitkomst. Porthos is cruciaal voor het halen van de klimaatdoelstellingen van Nederland, maar de stikstofproblematiek zorgde voor vertraging voor de uitvoering van het project. Om de vertraging zoveel mogelijk te beperken, sorteerden we samen met de projectpartners voor op een positieve uitkomst door het bestellen van longlead items zoals leidingen en materialen voor het compressorstation. Porthos heeft een cruciale strategische waarde voor het Havenbedrijf Rotterdam, de nationale en regionale klimaatdoelen en als kickstart van CO₂-opslag in Nederland.’

Het systeem voor afvang, vervoer en opslag van CO₂ van Porthos bestaat uit een onshore leiding die vanaf de Botlek door het havengebied loopt naar het compressorstation op de Maasvlakte. Deze ‘backbone’ leggen we grotendeels in de al aanwezige leidingenstroken aan; op enkele plekken leggen we nieuwe stroken aan. Op een tiental strategische locaties is een afsluiter- of aansluitlocatie voorzien om bedrijven in de haven hun afgevangen CO₂ in het systeem te laten brengen. Vanaf het compressorstation verlaat de CO₂-leiding het havengebied met een hoge druk richting de bodem van de Noordzee. Dankzij Porthos wordt straks 2,5 miljoen ton CO₂ per jaar afgevangen en permanent opgeslagen. CO₂-opslag is daarmee een wezenlijke maatregel voor de industrie om bij te dragen aan de Nederlandse klimaatdoelstellingen.

Aramis ontwikkelt plannen voor verdere CO₂ transport en opslag

De bedrijven TotalEnergies, Shell, Energiebeheer Nederland en Gasunie vormen samen het consortium Aramis. Aramis wil nieuwe infrastructuur realiseren voor transport van CO₂ vanaf land naar platforms op zee, waar de CO₂ in lege gasvelden, diep in de ondergrond, kan worden opgeslagen. Hierbij zal mogelijk gebruik worden gemaakt van de landzijdige infrastructuur van Porthos. 

Delta Rhine Corridor belangrijk voor positie als grondstofhaven

De Delta Rhine Corridor is een bundel buisleidingen tussen de haven- en industriecomplexen van Rotterdam en Moerdijk naar Chemelot en Noordrijn-Westfalen. Met het project willen we de transitie in landinwaarts gelegen clusters mogelijk maken en de positie van Rotterdam als grondstofhaven voor het achterland behouden en verder versterken. Aanvoer van energie en grondstoffen voor de Nederlandse en Duitse industrie is een belangrijke pijler onder de huidige Rotterdamse marktpositie. In het Delta Rhine Corridor project zijn vooralsnog buisleidingen voorzien voor transport van waterstof, CO₂, (bio-)propeen en (bio-)butaan/LPG. Mogelijk komen daar nog stroomkabels, een aardgas- en/of een ammoniakleiding bij. Het feit dat de overheid dit 'een project van nationaal belang' noemt, bevestigt de impact van de transitie van de Rotterdamse haven. De Delta Rhine Corridor moet vanaf 2028 operationeel zijn.

Nieuwe leidingstrook voor extra transportcapaciteit van waterstof en CO₂

In 2023 werkten we aan de aanleg van een nieuwe leidingstrook in het haven- en industriecomplex voor het vervoer van waterstof en CO₂. Daarmee zetten we een volgende stap in het aanleggen van de infrastructuur voor de energietransitie. De leidingstrook biedt ruimte aan onder andere de buizen van Hynetwork Services en Porthos. De waterstofleiding van Hynetwork Services, is een open access-leiding, voor alle bedrijven die waterstof willen afnemen of leveren. Shell sluit straks de elektrolyser Holland Hydrogen I aan op de leiding.

Verzwaren elektriciteitsnet absoluut noodzakelijk

Op dinsdag 28 februari 2023 kwam er op de Maasvlakte een nieuwe hoogspanningstransformator van netbeheer Stedin aan. Het is een van de twee stuks in het nieuwe verdeelstation aan het Yangtzekanaal. In dit verdeelstation wordt elektriciteit van 66.000 Volt omgezet naar 25.000 Volt en 230 Volt. Daarmee voorzien ze grote bedrijven op de Maasvlakte van elektriciteit.

Om in de toenemende vraag naar elektriciteit te voorzien en om de CO₂-reductiedoelstelling van 2030 te halen, is verzwaring van het elektriciteitsnet absoluut noodzakelijk. Hierover hebben we in 2023 indringend overleg gevoerd met de verantwoordelijke netbeheerders Tennet en Stedin. Tijdens deze gespreken hebben we ook gevraagd hoe wij voor een versnelling van de aanleg kunnen zorgen. Tegelijkertijd verkennen wij de mogelijkheden om met digitale technologie (onder andere Data Safe House, en Distro) een actueel inzicht te hebben in verduurzamingsplannen van bedrijven en willen we bedrijfsprocessen optimaal afstemmen op de beschikbaarheid (en prijs) van elektriciteit. Een speciaal door ons opgericht expertteam zoekt voor onze klanten naar oplossingen om aan de gewenste energievraag te kunnen voldoen. Intensieve samenwerking tussen de netbeheerders en het Havenbedrijf Rotterdam is cruciaal. De elektriciteitsinfrastructuur is immers één samenhangend systeem. Wij beheren de schaarse ruimte waarin dat netwerk zich bevindt en hebben daarnaast ook zicht op de andere voor de energietransitie benodigde infrastructuur. 

‘Voor het oplossen van netcongestie is samenwerken essentieel’

Netbeheerders TenneT en Stedin lieten in oktober 2023 weten dat er de komende jaren sprake blijft van krapte op het elektriciteitsnet en er een wachtlijst geldt voor nieuwe aansluitingen in de Europoort, Botlek en Pernis. Op de Maasvlakte en in de Waal-Eemhaven is er nog wel capaciteit beschikbaar. David Peters is Chief Transition Officer (CTO) van netbeheerder Stedin: ‘We werken hard aan het energiesysteem van de toekomst, maar dat is er niet van de ene op de andere dag.’

Hoe is het gesteld met de elektriciteitsvoorziening in de Rotterdamse haven?
‘In de dynamische omgeving van de Rotterdamse haven hebben we te maken met netcongestie. De vraag naar elektriciteit overstijgt het aanbod. De industrie in de Rotterdamse haven elektrificeert sneller dan we dachten, waardoor we de benodigde netcapaciteit die gepland was voor 2030 nu al hebben bereikt. Naast de toenemende vraag naar elektriciteit voor verduurzaming van bedrijven en de productie van groene waterstof, hebben we ook te maken met een steeds grilliger aanbod van elektriciteit door de toename van stroom uit wind en zon.’

Is er een oplossing voor de netcongestie? 

‘Stedin focust op de bouw van het toekomstige energiesysteem, digitalisering en het efficiënter benutten van het huidige netwerk. Wij werken samen met Tennet hard aan uitbreiding van het elektriciteitsnet in de regio, maar dit gaat meerdere jaren duren. We verwachten tegen het einde van dit decennium de belangrijkste verzwaringen van het elektriciteitsnet te voltooien. Daarom investeren we ook in digitalisering. Daardoor kunnen we systemen monitoren, processen automatiseren, gegevens analyseren en slimme oplossingen kiezen voor een veerkrachtiger energiesysteem. Daar hoort ook het efficiënter benutten van het bestaande netwerk bij. Dat vraagt om flexibiliteit van bedrijven en het delen van capaciteit. Hierbij is samenwerking essentieel. Daarnaast kunnen bedrijven in het Data Safe House in een vertrouwelijke omgeving hun toekomstige energiebehoefte met ons delen, waardoor wij beter inzicht hebben in wat er nodig is aan energie-infrastructuur in de haven.’

Wat vindt u van de rol van het Havenbedrijf Rotterdam? 

‘De genoemde samenwerking zie ik terug in de New Energy Taskforce die we samen met Tennet en het Havenbedrijf Rotterdam vormen. Een prima initiatief waarbij we ons richten op oplossingen die al op korte termijn ruimte op het net opleveren. Denk bijvoorbeeld aan ‘Energy Hubs’ waarin bedrijven onderling capaciteit kunnen uitwisselen en optimaliseren. Hoewel er interesse is om deel te nemen, is er ook terughoudendheid. Het vraagt van bedrijven om op een andere manier naar hun energievoorziening te kijken. Zijn bedrijven bereid om naast het individuele belang ook aan het collectieve belang te denken? Het Havenbedrijf Rotterdam, maar ook ondernemersvereniging Deltalinqs spelen bij die afweging een belangrijke rol. De weg naar een volledig duurzame haven zal tijd vergen, maar met continue inspanningen, investeringen en samenwerking realiseren we een energiesysteem van de toekomst dat zowel de industrie als het klimaat ten goede zal komen.’

Pijler 2

In deze pijler staat het veranderen van het energiesysteem centraal. In plaats van olie en gas te gebruiken voor verhitting, stapt de industrie over op elektriciteit en (groene) waterstof. Hiervoor is voldoende en betaalbare elektriciteit nodig uit bronnen als wind en zon. Het Havenbedrijf Rotterdam is aanjager en ontwikkelaar van de noodzakelijke verandering.

Waterstofvisie richt zich op internationale knooppuntfunctie

De waterstofvisie van het Havenbedrijf Rotterdam gaat uit van import van ongeveer 18 miljoen ton waterstof via Rotterdam in 2050 en 2 miljoen ton lokale productie. Een groot deel van deze waterstof komt via zeeschepen in Rotterdam. Hier vindt verdere verwerking plaats, net als doorvoer naar andere landen. Voor de grootschalige import van groene waterstof sloten we samenwerkingsovereenkomsten met onder meer partijen in Spanje en Brazilië.

Pecém is een 30/70 joint venture tussen het Havenbedrijf Rotterdam en de deelstaat Ceará in Brazilië. Onze joint venture tekende in december 2023 een pre-contract met Fortescue voor de uitgifte van 121 hectare terrein. Fortescue is onder meer gespecialiseerd in de productie van groene waterstof. Het pre-contract verplicht Fortescue om een FEED-studie uit voeren, terwijl onze deelneming de verplichting aangaat om de grond uit te geven als het bedrijf de definitieve investeringsbeslissing neemt. 

Met deze en andere initiatieven wordt Rotterdam een internationaal knooppunt voor de productie, import, toepassing en doorvoer van waterstof richting andere landen in Noordwest-Europa. Hierdoor blijft Rotterdam ook in de toekomst een belangrijke internationale energiehaven.

Hynetwork Services ontwikkelt waterstofleiding naar achterland

Hynetwork Services ontwikkelt in samenwerking met het Havenbedrijf Rotterdam een nieuwe waterstofleiding (voorheen HyTransPort). Deze waterstofleiding vormt straks de ruggengraat van de waterstofinfrastructuur in Rotterdam. In de toekomst sluit de pijpleiding aan op het landelijke en internationale waterstofnetwerk. Daarmee komt er een verbinding naar Chemelot in Limburg, Noordrijn-Westfalen in Duitsland en andere Europese regio’s.

Blauwe watersof met H-vision

H-vision wil raffinaderijgas dat vrijkomt bij met name de raffinage van ruwe olie omzetten in blauwe waterstof, de vrijkomende CO₂ afvangen en opslaan in lege gasvelden onder de Noordzee. Door de geproduceerde waterstof als brandstof in het raffinageproces te gebruiken, kan al op korte termijn veel CO₂-uitstoot worden voorkomen. De eerste fabriek kan in 2027 operationeel zijn, met plannen voor een tweede in 2032. H-vision is opgenomen in het MIEK (Meerjarenprogramma Infrastructuur Energie en Klimaat) van het Rijk.

Condor H₂: Emissievrije kust- en binnenvaart

Samen met de provincie Zuid-Holland en ruim 40 partners lanceerde het Havenbedrijf Rotterdam in 2023 een ambitieus project voor emissievrije kust- en binnenvaart op waterstof. Dankzij het project Condor H₂ moeten in 2030 vijftig emissievrije schepen kunnen varen. ‘Waterstof wordt al getest in de scheepvaart, maar de tijd is gekomen om actie te ondernemen richting grootschalige toepassing’, zegt Nico van Dooren, Director New Business van het Havenbedrijf Rotterdam. ‘Door een schaalbare en betaalbare oplossing aan te bieden, maakt Condor H₂ het technisch en economisch haalbaar om over te stappen op emissievrije scheepvaart op de belangrijkste routes in Noordwest-Europa. Om dit te realiseren, brengt het project zes havens en meer dan 40 partners samen, verspreid over de hele waardeketen van waterstofleveranciers en distributeurs tot technologieleveranciers en scheepseigenaren.’ 

Zero-emissie containerbinnenvaartschip op waterstof

Future Proof Shipping (FPS) is een van de partners in het project Condor H₂. Het bedrijf bracht op 25 mei 2023 in Rotterdam de H2 Barge 1 in de vaart. Dit zero-emissie schip is 110 meter lang en zal voor Nike meerdere keren per week tussen de Rotterdamse haven en de inlandterminal van BCTN in het Belgische Meerhout varen. FPS wil de komende vijf jaar een vloot bouwen en exploiteren van meer dan tien emissievrije binnenvaart- en shortsea-schepen.

Ammoniakkraker veilige methode voor grootschalige waterstofimport

Een recente studie in opdracht van het Havenbedrijf Rotterdam en zestien bedrijven uit de regio laat zien dat het technisch haalbaar is om met een grootschalige kraker ammoniak veilig om te zetten in 1 miljoen ton waterstof per jaar. Waterstof en waterstofverbindingen zoals ammoniak spelen een sleutelrol in de energietransitie. Ze vervangen aardgas, zorgen voor duurzaam transport en dienen als grondstof voor de industrie en groene chemie. De onderzoekers inventariseerden beschikbare, bewezen technologieën voor het omzetten van (geïmporteerde) ammoniak naar waterstof en maakten een analyse van de veiligheid, benodigde ruimte, kosten, logistieke implicaties en verwachte emissies van een grootschalige ammoniakkraker.

Zonne-energie op de slufter

Het Maasvlaktegebied kent de meeste zonuren van Nederland en is bijzonder geschikt voor grootschalige opwekking van zonne-energie. Rijkswaterstaat, het Rijksvastgoedbedrijf en het Havenbedrijf Rotterdam willen op de ongeveer 80 hectare ongebruikt wateroppervlak van de Slufter het grootste drijvende zonnepark van Europa realiseren.

Pijler 3

Bij deze pijler concentreren we ons op het bieden van duurzame alternatieven voor fossiele brandstoffen en grondstoffen. Dit kan door het gebruik van biomassa, gerecyclede materialen, groene waterstof en CO₂. Het Havenbedrijf Rotterdam zoekt actief naar bedrijven die bijdragen aan een circulaire economie.

Bouwen aan een circulaire haven

Rotterdam kan als grootste haven van Europa en grondstoffencluster van Nederland een grote bijdrage leveren aan de grondstoffentransitie. We werken samen met regio- en ketenpartners aan de ontwikkeling van nieuwe, circulaire waardeketens, bijvoorbeeld rond chemische recycling van plastics en hergebruik en recycling van batterijen.

Xycle: van plastic naar duurzame grondstof

Xycle bouwt in de Rotterdamse haven een fabriek die jaarlijks 20.000 ton aan niet-mechanisch recyclebaar plastic omzet in hoogwaardige duurzame grondstof. De Xycle-installatie draait op de brandstof die de machine zelf produceert. Door plastic op deze manier te recyclen zijn niet alleen minder nieuwe grondstoffen nodig, maar is ook de CO₂ uitstoot significant lager dan wanneer gemengd kunststofafval wordt verbrand.

SPIE en C-Green ontwikkelen modulaire fabriek voor verwerking rioolslib tot biobrandstof

SPIE Nederland en C-Green werken samen aan de eerste Nederlandse modulaire fabriek die rioolslib omzet in biobrandstof. De innovatieve installatie – ontwikkeld door C-Green – zet natte biomassa (slib) op energiezuinige wijze om tot het droge product hydrochar. Vijf kilo slib levert één kilo hydrochar op. Dit organische en milieuvriendelijke eindproduct is geschikt als biobrandstof en bodemverbeteraar. REYM Rotterdam, een grote afvalverwerker in het haven- en industriecomplex, test een pilot-installatie.

Bioraffinaderijen in het havengebied

Shell en Neste plannen allebei een nieuwe bioraffinaderij, onder andere gericht op de productie van duurzame vliegtuigbrandstof. Uit studies van het Finse UPM in 2022 kwam Rotterdam als optimale vestigingslocatie naar voren voor een bioraffinaderij. In 2023 bereidde UPM de investeringsbeslissing verder voor.

Pijler 4

Als belangrijke logistieke hub van Europa neemt het Havenbedrijf Rotterdam samen met ketenpartijen het voortouw in de verduurzaming van transport op basis van efficiëntie, de aanleg van walstroom, nieuwe duurzame brandstoffen en internationale samenwerkingen voor CO₂-neutraal transport.

Samen bouwen we het gebruik van walstroom verder uit

Walstroom is een cruciale pijler van de verduurzamingsstrategie voor het Rotterdamse havencluster. Minstens 90% van de offshore, veerboten, cruise- en roll-on-roll-off-schepen en containerschepen in Rotterdam moet in 2030 gebruikmaken van walstroom. Dit scheelt de uitstoot van ongeveer 200.000 ton CO₂ en 2.500 ton stikstof. Bovendien zorgt walstroom ervoor dat aangemeerde schepen minder geluid maken. Dit betekent een grote stap naar een steeds schonere en toekomstbestendige haven. De openbare ligplaatsen voor de binnenvaart zijn al ruim tien jaar voorzien van walstroomaansluitingen, zodat de dieselgeneratoren (nodig voor het opwekken van elektriciteit voor allerlei voorzieningen aan boord) uit kunnen wanneer het schip aan de kade ligt. Samen met de gemeente Rotterdam voeren we een gezamenlijke strategie uit en met Eneco realiseerden we met Rotterdam Shore Power ook in 2023 in snel tempo diverse walstroomprojecten. 

De nieuwe binnenvaartsteigers aan de zuidzijde van pier 3 in Waalhaven Oost krijgen meer walstroomvermogen dan oorspronkelijk was voorzien. Dit maakt de steigers in de toekomst ook geschikt voor schepen met een grotere energievraag (waaronder tankerbunkervaartschepen).

De Scheurhaven op de Landtong Rozenburg wordt opnieuw ingericht, zodat de haven efficiënter kan worden gebruikt door de verschillende serviceverleners die hier gevestigd zijn. Herinrichting biedt ook de kans om de haven optimaal voor te bereiden op huidige en toekomstige gebruikers. Alle ligplaatsen worden uitgerust met walstroom en het gebruik hiervan is straks verplicht.

Boskalis nam een grootschalige walstroomvoorziening in gebruik op zijn locatie in de Waalhaven. De afgemeerde schepen schakelen hun diesel-aangedreven generatoren uit en maken gebruik van groene walstroom. Daarnaast zet Boskalis de walstroominstallatie van Rotterdam Shore Power in voor een variëteit aan elektrisch materieel dat het bedrijf inzet voor de uitvoering van projecten in de regio.

Een deel van de schepen van DFDS (Det Forenede Dampskibs-Selskab) die aanmeren in Vlaardingen krijgt vanaf eind 2023 elektriciteit via een walstroominstallatie. Het gebruik van walstroom voor de ligplaats voor de Jinling roll-on-roll-off schepen past bij de duurzame ambities van DFDS die erop zijn gericht om de uitstoot van NOx en SOx te reduceren. De andere twee ligplaatsen komen in een later stadium ook voor walstroom in aanmerking.

Begin juni 2023 startte de bouw van de walstroominstallatie voor cruiseschepen aan de Holland Amerikakade. Wij zijn verantwoordelijk voor het projectmanagement namens Cruise Port Shore Power (dochter van het Havenbedrijf Rotterdam). Het gebruik van walstroom vermindert zowel de uitstoot van CO₂, stik- als fijnstof. Bovendien neemt het nestgeluid van de cruiseschepen aanzienlijk af.

In 2023 hebben we vier studies afgerond ter voorbereiding van Onshore Power Supply-systemen (OPS). Dit gebeurde bij vier grote terminals in de Rotterdamse haven: de ECT (Amazonehaven), APMT2 (Amaliahaven), VOPAK (Botlek) en de Cruise terminal (Wilhelminakade). De studies bestaan uit verschillende onderdelen; gedetailleerde technische studies, milieu- en sociale kosten-batenstudies en aanbestedings- en vergunningsprocedures. De aanleg van de walstroomvoorziening voor cruiseschepen startte in 2023; met de overige terminals voeren we overleg over het vervolg.

Rotterdam vervult voortrekkersrol in verduurzaming zeescheepvaart

Wij willen rederijen in staat stellen om de duurzame brandstof te gebruiken die voor hen het meest geschikt is, onder andere door het faciliteren van veilige opslag en bunkering. Rotterdam vervult hierin een voortrekkersrol. Zo vonden in 2018 de eerste demonstratieprojecten plaats met het bunkeren van biobrandstoffen, werd in 2020 de eerste bio-LNG getankt en was Rotterdam in 2021 de eerste haven in de wereld voor barge-to-ship bunkering van methanol. In 2023 nam het gebruik van methanol toe en namen onder andere Stena en Maersk schepen in gebruik die op methanol varen. Eind 2024 – begin 2025 worden de eerste scheepsmotoren op ammoniak verwacht. We bereiden met partners een pilot voor het bunkeren van een schip met ammoniak voor. Dit is onderdeel van het internationale Magpieprogramma naar verduurzaming van de logistiek. 

Voor de inzet van duurzame brandstoffen creëerden we ‘Green Corridors’. Hiermee werken we samen met andere havens, rederijen en andere partijen aan een CO₂-neutrale transportketen op specifieke routes. De corridors met Singapore en Göteborg zijn belangrijke voorbeelden. Doel is om de komende vijf jaar samen de eerste duurzame zeevaart op deze routes te realiseren.

Routescanner verduurzaamt containerlogistiek

Routescanner is het wereldwijde platform voor het plannen van en het oriënteren op routes voor containertransport. Het platform biedt een zeer compleet inzicht in deur-tot-deur-verbindingen voor containers via zeehavens, binnenhavens en spoor- en wegverbindingen. Binnen dit zorgvuldig opgebouwde ecosysteem wordt het vinden van een geschikte containerroute voor verladers en expediteurs zeer gemakkelijk gemaakt.  

In 2023 behaalde Routescanner een aantal belangrijke mijlpalen. Naast het toevoegen van vijftien logistieke hubs – waaronder Port of Antwerp-Bruges en Port of Amsterdam - heeft Routescanner met haar intermodale routeinformatie ook voet aan land gezet in de Verenigde Staten, China, Australië en India. Bovendien haalde Routescanner officiële erkenningen binnen. Smart Freight Center accrediteerde de berekeningswijze van CO₂-uitstoot binnen Routescanner volgens het GLEC framework; LRQA (Lloyds Register Quality Assurance) verifieerde de CO₂-berekening tegen de nieuwe ISO 14083 norm. Beide met positief resultaat. Een ander belangrijk aspect voor Routescanner is de neutraliteit. Dit houdt in dat de getoonde zoekresultaten niet worden beïnvloed vanuit een bepaalde voorkeur. SIG (Software Improvement Group) beoordeelde de neutraliteit van Routescanner. Ook hun eindoordeel was positief: 'Routescanner vindt altijd de beste route van A naar B zonder voorkeur voor bepaalde havens of transporteurs.' 

Naast het zo compleet mogelijk aanbieden van routeinformatie, versnelt Routescanner ook op ondersteuning in het verduurzamen en optimaliseren van de supplychain. Met het berekenen van CO₂-emissies genereert het platform inzichten, die vervolgens kunnen worden ingezet om een optimalisatie door te voeren en daarmee emissies terug te dringen. Door de unieke propositie waarin verduurzaming en efficiëntie in de wereldwijde supplychain centraal staan, draagt Routescanner bij aan een betere en groenere toekomst. 

ZES belangrijk voor emissieloze binnenvaart

Het Havenbedrijf Rotterdam is medeoprichter en aandeelhouder van Zero Emission Services (ZES). ZES ontwikkelt een nieuw concept voor de verduurzaming van de binnenvaart, gebaseerd op verwisselbare batterijcontainers ('ZES-packs') die via laadstations van ZES worden geladen met groene stroom. In de afgelopen jaren heeft de organisatie ervaring opgedaan door het eerste schip emissieloos met batterijcontainers te laten varen. Met de investering in additionele batterijcontainers en laadstations begint ZES nu aan de opschaling van het systeem. Daarmee draagt dit innovatieve bedrijf bij aan het recent genomen besluit van de Europese Commissie om de CO₂-uitstoot in de maritieme sector tegen 2050 met 80% te verminderen.

Oplaadpunt voor PortLiner

Met binnenvaart operator PortLiner tekenden we een contract voor de aanleg van een oplaad- en opslagponton in het Hartelkanaal. PortLiner kan via dit bunkerstation elektrisch aangedreven binnenvaartschepen voorzien van flowbatterijen. 

Data Safe House zorgt voor inzicht

Deltalinqs en het Havenbedrijf Rotterdam zijn de oprichters van het Data Safe House. Deze organisatie wisselt informatie uit tussen grote industriebedrijven en netwerkbeheerders over verduurzamingsplannen en de bijbehorende energiebehoefte. Het principe is dat bedrijven nog maar op één plaats informatie hoeven te geven over hun plannen en dat verschillende netwerkbeheerders hier kennis van kunnen nemen. Hierdoor beschikken alle betrokkenen altijd over de meest actuele informatie over de verduurzamingsplannen van de aangesloten bedrijven. In 2023 besloot het ministerie van Economische Zaken en Klimaat de Rotterdamse opzet ook voor de andere industrieclusters in Nederland te gaan toepassen.

Distro Energy biedt veel voordelen

Distro Energy, een scale-up van Havenbedrijf Rotterdam, ontwikkelde een intelligent en volledig geautomatiseerd handelsplatform. Hiermee kunnen bedrijven hun zelf opgewekte energie onderling lokaal verhandelen en het verbruik optimaliseren. Dit platform versnelt de energietransitie met een nieuw marktmodel om lokaal gunstigere prijzen te bieden voor duurzame stroom. Dit zorgt niet alleen voor meer lokaal verbruik van hernieuwbare stroom maar ook voor lagere kosten voor de gebruikers, een beperking van congestie op het elektriciteitsnet en betere rendementen voor partijen die hernieuwbare energie opwekken en/of opslaan. In eerste instantie groeit de marktplaats het komende jaar voornamelijk met gebruikers in het Rotterdamse industrie- en havencluster. Dit zijn niet alleen afnemers en producenten, maar ook energieleveranciers en netbeheerders.

Vooruitblik 2030

* Data in bovengenoemde grafiek van oktober 2023

De Rotterdamse haven heeft een ambitieus CO₂-reductieprogramma. Met tientallen projecten binnen de energietransitie zijn we goed op weg. De huidige verwachting richting 2030 is in bovenstaande waterval weergegeven. De grootste impact komt door het afvangen van CO₂ en het stoppen met het gebruik van kolen voor elektriciteitsproductie en door plannen van klanten die niet vallen onder ons portfolio, maar wel impact hebben op emissie-uitstoot binnen het complex. Productie van met name biobrandstoffen leidt daar bovenop tot een forse vermindering van de CO₂-uitstoot buiten de haven, maar binnen het complex leidt het tot meer CO₂-uitstoot. Afvang van CO₂ in het project Porthos en onze initiatieven op het gebied van waterstof zijn samen met de sluiting van kolencentrales bepalend voor het halen van onze doelstellingen in 2030. De impact van waterstof in het haven- en industriecomplex is nog onduidelijk. Het Connected Deep Green scenario gaat uit van 0,5 Mton waterstof productie in Rotterdam. Dit zou daarmee circa 5 Mton CO₂ kunnen reduceren, op het moment dat de productie volledig wordt gebruikt in het haven- en industriecomplex. Dat is op dit moment nog onzeker. We werken er hard aan om de productie van waterstof in Rotterdam plaats te laten vinden, maar die beslissing is niet helemaal aan ons.